يکی از آفات مهم برگ يونجه، سرخرطومی برگ يونجه است که دراکثرمناطق يونجه کاری کشور شيوع دارد
یکی از آفات مهم برگ یونجه، سرخرطومی برگ یونجه است که در اکثر مناطق یونجه کاری کشور شیوع دارد. میزان خسارت سرخرطومی یونجه در ایران دقیقا تعیین نشده ولی می توان گفت که ۶۰ درصد از خسارت های کلیه آفات یونجه مربوط به سرخرطومی می باشد. زمانی که میزان آلودگی مزارع بالا است مدیریت مبارزه با این آفت درطول سال اهمیت دارد. باتوجه به این که در بعضی سالها خسارت سرخرطومی یونجه از نظر اقتصادی مهم نیست لازم است که زارعین با راهنمایی های مدیریتی و توصیه های عدم استفاده ازسموم حشره کش آشنا شوند.
زیست شناسی: حشره کامل این آفت سرخرطومی نسبتا کوچکی است به طول تقریبا ۵ میلیمتر و پهنای ۳.۵ میلیمتر و رنگ آن از قهوه ای تا خاکستری مایل به سیاه تغییر می کند.
چرخه زندگی آفت سرخرطومی یونجه شامل چهار مرحله تخم، لارو، شفیره و سوسك بالغ است. زمستانگذرانی این آفت معمولا به شکل حشره کامل در پناهگاه های خارج از مزرعه مانند پرچین ها، مناطق درختکاری شده و یا زیست گاههای محفوظ داخل شکافها می باشد. غالب تخم ریزی دربهار و زمانی که سرخرطومی بالغ وارد مزرعه می شود انجام می گیرد اما بعضی از تخم ها درپاییز گذاشته می شوند. سرخرطومی های بالغ ماده برای تخم ریزی سوراخی را به وسیله جویدن در ساقه یونجه ایجاد میکنند و در داخل آن ۲۵-۲ عدد تخم می گذارند. یک سرخرطومی ماده میتواند در طول دوره زندگی به طور متوسط تعداد ۵۰۰ تا ۲۰۰۰ عدد تخم بگذارد. رنگ تخم ها از زرد تا قهوه ای تغییرمی کند و وقتی می رسند تیره تر می شوند. مدت زمان لازم برای تفریخ تخم ها ۱۴-۷ روز پس از تخم ریزی به طول می انجامد اما تخم هایی که در پاییز گذاشته می شوند در بهار سال بعد تفریخ خواهند شد.
چرخه زندگی سرخرطومی یونجه
لاروها در طول دوره لاروی سه بارپوست اندازی کرده و در هر بار از نظر اندازه بزرگتر می شوند. لاروهای بالغ به رنگ سبز بوده، تقریبا ۹ میلیمتر طول دارند و خطوط سفید رنگی در پشت آنها دیده میشود. لاروهای بالغ پس از کامل شدن تغذیه به سمت قاعده برگ حرکت کرده و با تکه های برگهای خشک شده در سطح خاک ایجاد یک پیله ابریشم مانند می کنند. لاروها در داخل پیله تبدیل به شفیره شده و حشرات بالغ پس از ۱۴-۱۰ روز از آن خارج می شوند.
سرخرطومی های بالغ پس از ظهور برنگ قهوه ای روشن هستند و یک لکه قهوه ای در پشت بدن حشره دیده می شود که از جلو سر شروع شده و تا نصف بدن ادامه می یابد. این علایم با سن حشره تغییر می کند. سرخرطومی های بالغ به مدت چند هفته در مزرعه باقی می مانند و پس از آن برای گذراندن تابستان به پناهگاه های محفوظ نزدیک مزرعه می روند. در طول تابستان تمامی مراحل چرخه زندگی سرخرطومی در داخل مزرعه قابل مشاهده است بطوریکه سرخرطومی های بالغ تر ممکن است به فعالیت تخمریزی ادامه دهند در حالیکه در همان زمان لاروها، شفیره ها و حشره های بالغ تازه ظاهر شده نیز دیده شوند. حشره های بالغ در اوایل پاییز به مدت کوتاهی به مزارع یونجه بر می گردند که خسارت چندانی را همراه ندارند.
خسارت: اولین علایم خسارت سرخرطومی یونجه عبارت است از سوراخهای کوچکی که دراثر تغذیه لارو از انتهای برگهای جوان در طول ماههای فروردین و اردیبهشت دیده می شوند. با بزرگتر شدن اندازه لاروها میزان خسارت بیشتر شده و در اثر خسارت شدید ناشی از تغذیه آفت به خاطر خشک شدن قسمتهای فوقانی برگها و جوانه ها مزارع یونجه از دور به رنگ سفید یا خاکستری دیده می شوند.
خسارت در چین اول شدیدتراست و در اثر تغذیه لاروهای افت ممکن است چین اول به کلی نابود شود. در چین دوم علاوه برتغذیه لاروها سرخرطومی های بالغ با تغذیه ازجوانه های انتهایی موجب تاخیر در رشد و جلوگیری از سبز شدن مجدد مزرعه می شوند. شدت خسارت آفت در مزارع یونجه با واریته شرایط آب و هوایی شرایط رشد و همچنین درجه فعالیت موٍثر دشمنان طبیعی آفت بستگی دارد. زمانی که ۴۰-۲۵ درصد برگها خورده شوند و یا تعداد سه لارو سرخرطومی یا بیشتر در هر ساقه دیده شود لازم است یک تصمیم مدیریتی برای کنترل آفت اتخاذ گردد که این تصمیم لزوما استفاده از یک حشره کش نیست.
مدیریت تلفیقی کنترل آفت
مدیریت تلفیقی آفات عبارتست از یک رهیافت عمومی شناخته شده برای مبارزه با آفات شامل ترکیبی از فنون مختلف برای محدود کردن جمعیت حشره که همراه با روش های موثر جهت افزایش عملکرد و کیفیت آن به کار گرفته می شود.
چهار روش برای مدیریت تلفیقی آفت وجود دارد
۱. استفاده از واریته مقاوم: تعداد زیادی از ارقام یونجه وجود دارند که نسبت به سرخرطومی مقاوم هستند.
۲. کنترل زراعی: بسیاری از آفات یونجه مانند سرخرطومی با برداشت به موقع علوفه قابل کنترل هستند. با استفاده از این روش به میزان قابل توجهی از مصرف سموم شیمیایی جلوگیری می شود. این کار موجب از بین رفتن غذا و پناهگاه لاروها شده و باعث می شود لاروها بیشتر در معرض اشعه مضر خورشید قرار گیرند. بسیاری از لاروها به ویژه لاروهای سنین اول در صورتیکه در مقابل اشعه مستقیم نور خورشید و در مجاورت حرارت زیاد سطح خاک قرار گیرند میمیرند. همچنین مواد غذایی گیاه پس از برداشت برای زنده ماندن لارو سرخرطومی تا زمان رشد چین دوم کافی نبوده و در نتیجه لاروها به خاطر عدم تغذیه از گرسنگی خواهند مرد. تاثیرات کوتاه مدت و بلند مدت برداشت های متعدد در عملکرد و کیفیت محصول و مقاومت مزرعه به خوبی شناخته شده است. برداشت دیر هنگام در پاییز یا چراندن پاییزه مزارع موجب می شود تعداد تخم های گذاشته شده را که زمستان گذرانی می کنند کاهش یابد.
شفیره ها و سرخرطومی های بالغ نسبت به لاروها مقاومترند و بیشتر آنها بعد از برداشت و تا رشد دوباره یونجه زنده می مانند. حمل یونجه های بسته بندی شده پس از برداشت موجب می شود سرخرطومی ها درمقابل شرایط نامساعد جوی محافظت نشوند و در نتیجه باعث کم شدن توانایی آنها برای زنده ماندن و کاهش جمعیت آفت می شود. تقویت مزارع واستفاده از کودهای شیمیایی در خلال مراحل برداشت با ایجاد یک مزرعه یکنواخت پر پشت و نیرومند میتواند در کنترل آفت موثرباشد.
رعایت تناوب زراعی بابرهم زدن چرخه زندگی وتولید مثل آفات وبیماریها بسیاری ازمشکلات وخسارت این آفت راکاهش خواهد داد.
۳. کنترل بیولوژیکی: گونه هایی از زنبورها وجود دارند که قادرند سرخرطومی یونجه را در مراحل لاروی و بالغ از بین ببرند بطوریکه در شرایط مساعد آب و هوایی ۹۰-۸۰ درصد این آفت را کنترل کنند. بعضی ازگونه های این زنبورها عبارتند از (Bathyplectes anurus – Microctonus aethiopicus).
۴. کنترل شیمیایی: زمانی که برای کنترل آفت سرخرطومی یونجه نیاز به مبارزه شیمیایی باشد می توان یکی از انواع مختلف حشره کش های نفوذی با دوره ماندگاری کمتر را زیر نظر کارشناسان مربوطه بکار برد. کنترل شیمیایی زمانی که میانگین تعداد لارو در هر تور 20 عدد باشد ، کنترل شیمیایی آفت قابل توصیه است مثلا” در مزارع یونجه همدان این زمان مصادف با دهه دوم فروردین می باشد که در این موقع ارتفاع یونجه کمتر از 5 سانتیمتر است . استفاده از سم لاروین DF80 به نسبت یک کیلوگرم در هکتار قابل توصیه می باشد ولی با توجه به اینکه لاروهای سن یک نسل اول آفت در اواخر زمستان و یا اوایل بهار ظاهر می شوند اغلب زارعین این تاریخ را از دست می دهند ، بدین لحاظ خسارت وارده روی چین اول یونجه شدید است. در صورت مبارزه شیمیایی باید دقت کرد با توجه به اینکه سموم شیمیایی در زمان گلدهی برای زنبورهای عسل و سایر حشرات مفید زیان آورند مبارزه باید در زمانی انجام گیرد که زنبورهای عسل به کندوهایشان بازگشته اند.
