انواع فرمولاسیون در آفت کش ها

الف – گرد (Dust):

گرد معمولا به ذرات بسیار کوچکی که قطر آنها کمتر از 30 میکرون است، اطلاق می شود. فرمولاسیون سموم به صورت گرد معمولا دارای 0.5 تا 10 درصد ماده مؤثر است و در موقع کاربرد در مزرعه با مقدار معینی از گردهای بی اثر (Inert Dust)مانند گرد کائولینیت، دیاتومیت یا گرد تالک رقیق می شوند، اما گرد گوگرد استثنائا بدون رقیق شدن به مصرف می رسد. در رابطه با گردهای بی اثر، هنگامی که اندازه آنها کمتر از 10 میکرون باشد، باعث ایجاد خراش در کوتیکول حشرات شده و در نتیجه تبخیر آب بدن و نیز نفوذ عوامل بیماری زا مانند قارچها و باکتری ها را به داخل بدن حشره موجب می شوند. پودرهای مزبور جاذب رطوبت نیز هستند که این امر باعث تسریع در از دست رفتن آب بدن حشره می شود. بنابراین گردهای بی اثر نه تنها برای رقیق کردن گردهای سمی به کار می روند، بلکه به طریق فیزیکی باعث مرگ حشرات نیز می شوند، مانند پودر کاربوراندم. دلیل نام گذاری آنها به گردهای بی اثر این است که اثر آنها بیولوژیک نبوده و صرفا به صورت فیزیکی می باشد. مشخصاتی که برای فرمولاسیون گردها در نظر گرفته شده این است که %98 آن باید از الک 150 میکرون عبور کند اما در برخی موارد بیش از %50 ذرات گرد کمتر از 10 میکرون قطر دارند یا 90%ذرات دارای قطری کمتر از 3 میکرون هستند. ذرات کوچک گرد ممکن است خطراتی را از طریق تنفس برای انسان به وجود آورند. گردها باید در جای خشک نگهداری شوند، زیرا در هوای مرطوب متراکم و غیر قابل مصرف می شوند. در گردپاشی اگر مقدار ماده مؤثر کم باشد، برای هر هکتار 20 تا 50 کیلوگرم گرد مورد نیاز خواهد بود. در مناطقی که مشکل دسترسی به آب وجود دارد، گردها کاربرد قابل ملاحظه ای دارند. نکته حائز اهمیت اینکه به منظور جلوگیری از پدیده باد بردگی سموم با دریفت(Drift)، سرعت باد در هنگام گرد پاشی باید کمتر از چهار متر بر ثانیه باشد.

ب –گرانول : (Granule):

به منظور فائق آمدن بر مشکل باد بردگی سموم و نیز در استفاده از سموم بسیار خطرناک مانند آلدیکارب (Aldicarb) که LD50 آن کمتر از یک میلی گرم بر کیلوگرم می باشد و نباید به صورت محلول پاشی به مصرف برسند، گرانول ها کاربرد قابل ملاحظه ای پیدا کرده اند. مصرف علف کش ها به صورت گرانول نیز امروزه در حال گسترش است. همچنین به منظور کنترل آفات خاکزی و نیز تقویت خاک می توان گرانول ها را با کودهای شیمیایی مخلوط کرده و به کار برد. در تهیه گرانول های سم در یک حلال مناسب حل شده و ماده حامل به آن اضافه می شود. آزاد شدن ماده مؤثر گرانول ها در شرایط مختلف آب و هوایی مهم است، زیرا اگر باران شدیدی ببارد و اجازه انجام سمپاشی در زمان مقتضی را ندهد، در چنین شرایطی می توان از سموم گرانول استفاده کرد. نفوذ سم از فرمولاسیون گرانول به داخل گیاه در شرایط خشک ناچیز است، بنابراین فرمولاسیون گرانول برای مناطقی که آبیاری می شوند و رطوبت کافی وجود دارد، بسیار مناسب است. از طرف دیگر در برخی مواقع رطوبت بسیار بالا باعث ایجاد گیاه سوزی توسط گرانولها میشود. گرانول ها بر اساس اندازه طبقه بندی می شوند. انواع درشت مناسب کاربرد در خاک (mm 3 – 5) و انواع ریز برای سمپاشی شاخ و برگ استفاده میشود. (mm 0.25 – 1.5)حامل مورد استفاده ورمی کولیت ومونت موریلونیت هستند که رطوبت پذیری بیشتری دارند. درصد ماده مؤثر در گرانول ها معمولا کمتر از 15 می باشد. بدیهی است اگر اندازه گرانول ها کوچک باشد، تعداد آنها در واحد وزن زیاد شده و در نتیجه موقع پخش کردن گرانول ها روی زمین زراعی تعداد آنها در واحد سطح زیاد و به این ترتیب کارآیی آنها افزایش خواهد یافت.

ج- تدخين شونده های خشک :

فرمولاسیون هایی هستند که به صورت قرص عرضه شده و در معرض هوا، ماده با مواد سمی خود را به تدریج آزاد می کنند و فضای محیط مورد نظر را اشباع مینمایند. به عنوان مثال فسفید آلومینیوم همراه با کربنات آلومینیم به صورت قرص های کوچک، سخت و فشرده به نام فستوکسین) تهیه می شوند قرصهای مزبور در معرض رطوبت هوا به گاز فسفین (PH3) هیدروکسید آلومینیم، آمونیاک و دی اکسید کربن تبدیل می گردند. استفاده از این قرص ها اغلب در انبارهای غلات حائز اهمیت است. تدخين شونده دیگر، متیل بروماید (CH3Br) است که در کپسول های تحت فشار نگهداری می گردد. این ترکیب به صورت خالص یا مخلوط با دو درصد کلروپیکرین تهیه می شود.

فرمولاسیون های مخصوص محلول پاشی

الف – پودرهای قابل تعلیق یا پودرهای وتابل(Wetable Powder) :

این فرمولاسیون ها که گاهی پودرهای قابل پخش یا قابل سمپاشی نیز نامیده می شوند، حاوی ذرات بسیار نرم آفت کش و مواد سورفکتانت Surfectant( ماده فعال کننده سطح که نقش آن کاهش دادن مقدار کشش سطحی است ) بوده که قادر هستند با آب مخلوط شده و سوسپانسیون پایداری را تشکیل دهند. پودرهای وتابل غالب دارای %50 ماده مؤثر بوده اما گاهی با غلظت بیشتری نیز تهیه می شوند. این فرمولاسیون از آنجایی که ماده خشک است، دوام آن بیشتر از امولسیون کننده هاست. مراحل تهیه آن به این ترتیب است که ابتدا سم تکنیکال را در ماده آلی حل کرده، مقداری ماده پخش کننده به آن اضافه کرده و سپس مقداری ماده همراه بی اثر مانند تالک و غیره به آن می افزایند و مجموعه فوق را حرارت می دهند تا خشک شود. در مرحله بعد آن را آسیاب و نرم می کنند. بخش عمده ذرات در فرمولاسیون پودر وتابل دارای قطری کمتر از 5 میکرون بوده و تمام ذرات باید از الک 44 مش عبور کنند. بهتر است مقدار سورفکتانت به اندازه ای باشد که ضمن اینکه باعث پخش شدن ذرات سم روی سطح هدف می شود، در مقابل باران نیز به اندازه کافی مقاوم بوده و شسته نشود. هنگام مخلوط کردن پودرهای وتابل با آب توصیه میشود که از همزن استفاده شود. با توجه به اینکه بسیاری از پودرهای وتابل سفید رنگ هستند، بنابراین باید از قرار دادن آنها در ظرفهای روباز و بدون پوشش در نزدیک ظروف مواد غذایی مانند شکر و آرد اجتناب کرد تا با هم اشتباه نشوند.

ب – امولسیون شونده های غليظ (Emulsifiable Concentrate =EC) :

در این نوع فرمولاسیون، ماده مؤثر سم که در آب نامحلول است، در یک حلال مناسب مانند گزیلن یا سیکلوهگزانون حل شده و به این ترتیب دو فاز جداگانه تشکیل می شود. در مرحله بعد یک ماده امولسیون کننده یا امولسیفایر (Emulcifier) که یک نوع سورفکتانت است، به ترکیب فوق اضافه می شود. قسمتی از مولکول امولسیفایر، هیدروفیل (آبدوست یا محلول در آب) و قسمت دیگر لیپوفیل (چربی دوست یا محلول در چربی) می باشد که به این ترتیب باعث میشود ترکیب فوق در آب به صورت گویچه های کروی شکل کوچک که معمولا قطر آنها کمتر از 10 میکرون است، در آید و در سرتاسر آن پخش شده و به صورت یک فاز پیوسته در می آیند. درصد ماده مؤثر در این فرمولاسیون معمولا کمتر از %50 است. امولسیون ها امروزه در کشاورزی بیشترین مصرف را دارند و تنها اشکال آنها این است که دوام زیادی ندارند و نیز به دلیل دارا بودن حلال نفتی گاهی باعث ایجاد گیاه سوزی می شوند. تأثیر امولسیون ها به دلیل قطر ریزتر ذرات، بیشتر از پودرهای وتابل است.

ج- امولسیون های معکوس (Invert Emulsions):

در این نوع فرمولاسیون، شکل امولسیون روغن در آب» به امولسیون «آب در روغن» تبدیل می شود. کاربرد این نوع فرمولاسیون ها به دلیل نیاز به وسایل و تجهیزات خاص و پیشرفته محدود است، زیرا بسیار غلیظ هستند. این نوع فرمولاسیون به دلیل گیاه سوزی روغن ها برای علف کشها مناسب است.